De voorouders van Isaac van Gerwen

door Anton Schuttelaars

VI-a. MATHYS VAN GERWEN, vermeld tussen 1571 en 1606, overleden voor 1609. Mathys heeft al op betrekkelijk jonge leeftijd 's-Hertogenbosch verlaten en vestigde zich op zijn laatst in 1576 in Ravenstein. Naar zijn motieven voor deze verhuizing kunnen we slechts gissen. Zeker is dat de jaren 1570 economisch en politiek een moeilijke tijd waren. Wellicht wilde Mathys zich onttrekken aan het conflict tussen de opstandelingen in het noorden en het Brusselse gezag en vestigde hij zich daarom op neutraal terrein in Ravenstein, onder de jurisdictie van de hertog van Kleve.¹⁶⁰ Dat hij de banden met zijn vaderstad niet rigoureus wilde verbreken, blijkt wel uit het gegeven dat hij in 1576 en 1577 zijn zonen Abraham en Ambrosius, beiden in Ravenstein geboren, wel in 's-Hertogenbosch in de Sint-Jan liet dopen. Daarmee waren zijn zoons geboren poorters van de stad en deelden zij in de rechten en plichten die deze positie met zich mee bracht, zoals bijvoorbeeld tolvrijdom in Brabant, Holland, Gelre en langs de Rijn.¹⁶¹

Mathys was gehuwd met Mechtelt, een dochter van Jan Albert Jans van Maren en Gertruyt Dirck Goyaerts van Vechel. Jan van Maren was bontwerker van beroep en in 1532-1533 deken van het bontwerkersambacht. Hij was lid en in 1535-1536 deken van de schutterij van de handboog. In de zettingslijsten van het midden van de zestiende eeuw neemt zijn weduwe gemiddeld procentgroep 86 in. Mechtelts grootvader Albert, gehuwd met Mechtelt Simon Scheenkens, was eveneens bontwerker van beroep. In 1490 was hij rentmeester en in 1516 schepen van 's-Hertogenbosch geweest. In de zettingslijsten van het begin van

193

de zestiende eeuw vinden we hem gemiddeld in procent-groep 97.¹⁶²

Uit dit huwelijk zijn geboren:

1.	Abraham van Gerwen, geboren in Ravenstein, op 8 december 1576 gedoopt in de Sint-Jan te 's-Hertogenbosch. Van beroep was hij schilder. Hij vestigde zich te Rotterdam, waar hij op 30 oktober 1605 Anna Coornhert huwde. In april 1637 overleed Abraham aldaar. Voor zijn nageslacht verwijs ik naar het artikel van Van Rijn.¹⁶³
2.	Ambrosius van Gerwen, geboren op 2 december 1577 in Ravenstein, vijf dagen later op 7 december gedoopt in de Sint-Jan te 's-Hertogenbosch. Hij verdiende zijn brood als zijdenlakenkoper. Op 9 mei 1603 verwierf hij het poorterschap van Leiden. Al in 1600 was hij in die stad getrouwd met Catharina Dirksdochter († 17 augustus 1621). Op 19 februari 1623 hertrouwde hij te Dordrecht met Susanna de Vries (begraven 28 augustus 1652). Ambrosius overleed te Leiden op 4 november 1665 en werd aldaar op 9 november in de Hooglandse kerk begraven. Voor zijn nageslacht verwijs ik naar het artikel van Van Rijn.¹⁶⁴
3.	Isaac van Gerwen, volgens Van Rijn in 1580 in 's-Hertogenbosch geboren, vestigde zich in Amsterdam als wijnkoper. Voor het eerst wordt hij daar in 1601 vermeld. In 1602 wordt hij genoemd als aandeelhouder van de Verenigde Oostindische Compagnie. Hij huwde op 22 mei 1605 te Amsterdam met de wijnkopersdochter Duyfgen Fredericks Roch (1588-1613). In 1614 trad hij er opnieuw in het huwelijk, nu met Maria van Warmont (1586-1621), dochter van een Amsterdamse koopman. In 1623 trouwde hij voor de derde maal te Leiden met B artha van Warmont († 1632). Isaac overleed in 1647 en werd op 3 juli van dat jaar in de Oude Kerk te Amsterdam begraven. Voor zijn nageslacht verwijs ik naar het artikel van Van Rijn.¹⁶⁵ Waarschijnlijk ter gelegenheid van hun huwelijk zijn Isaac en zijn eerste vrouw door de schilder Karel van Mander (1548-1606) vereeuwigd op een doek dat de doortocht door de Jordaan voorstelt. Dit thema, de terugkeer van de Israëlieten in het beloofde land na hun vlucht uit Egypte en hun lange verblijf in de woestijn, werd zelden afgebeeld. Heeft Isaac dit thema zelf uitgekozen, wellicht als commentaar op de omzwervingen van zijn vader uit 's-Hertogenbosch naar Ravenstein en vervolgens van hemzelf van Ravenstein naar Amsterdam, de stad die voor hem het beloofde land vormde? Of was

194

het de op dat moment al ziekelijke Van Mander zelf, die zijn einde voelde naderen en in dit werk de strijd met de dood uitbeeldde? Dat laatste ligt het meest voor de hand, mede gezien het gedicht dat Van Mander op de lijst calligrafeerde¹⁶⁶:

Elck Christen hier ter werelt seer bestreden,
Komt noch op 't lest in 't rijck vol vreuchden soet,
Maer den lordaen, de doodt moet zijn gheleden,
Want 't is den wech voor alle vlees te treden,
den vyant lest dienren verwinnen moet,
Gheluckt dees reys maar wel, so ist al goet.

Anna van Gerwen, woonachtig te Amsterdam en gehuwd met Dirck Jans Poil. Nog in 1650 wordt zij als diens weduwe vermeld.¹⁶⁷

VI-b. PAUWELS VAN GERWEN, geboren rond 1556, vermeld tussen 1570 en 1618, overleden voor 1624, was net als zijn vader en grootvader gewantsnijder van beroep. Daarnaast of daarna was hij actief in de olieslagerij: in 1615 verwierf hij een vergunning om bij zijn huis de Klokgieterspoort in de Berewoutstraat een oliemolen te bouwen.¹⁶⁸ Pauwels bezat bovendien het huis De Bril op de hoek van de Kruisstraat en de Korenbrugstraat¹⁶⁹ en nog diverse andere goederen, cijnzen en pachten in en rond 's-Hertogenbosch.¹⁷⁰

Pauwels was gehuwd met Gertruyt, een dochter van Folckart Henrick Folckarts van den Dyck en Maria Dircx van Voorn, een nicht van Peterken van den Dyck, de echtgenote van zijn broer Jan.¹⁷¹ Gertruyt wordt voor het laatst vermeld in 1624.

Uit dit huwelijk zijn geboren:¹⁷²

Folckart Pauwels van Gerwen, vermeld tussen 1614 en 1629, overleden voor 1640, was kramer en olieslager van beroep.¹⁷³ De oorlogsomstandigheden hebben zijn handelsactiviteiten aanzienlijk belemmerd: zo zien we hem in 1629 een procureur in de arm nemen om in Den Haag te procederen tegen twee soldaten van het Staatse garnizoen van Geertruidenberg, die hem tussen Dongen en Breda meer dan 700 gulden afhandig hadden gemaakt.

Folckart bewoonde een huis aan de Vughterdijk. Ook hij kreeg in 1615 vergunning om bij dit huis een oliemolen te bouwen. Hij was gehuwd, maar de naam van zijn vrouw is niet bekend.¹⁷⁴

Willem van Gerwen (ook aangeduid als Guiliam), vermeld tussen 1614 en 1628, is op 4 juni 1619 in het

196

	huwelijk getreden met Jacoba Jan Jacobs.¹⁷⁵ Evenals zijn vader en zijn broer exploiteerde Guiliam van Gerwen een olieslagerij.¹⁷⁶
3.	Maria Pauwels van Gerwen, vermeld in 1624.
4.	Jan, vermeld in 1624, waarschijnlijk nog onmondig.
5.	Henrick, vermeld in 1624, waarschijnlijk nog onmondig.

Het voorgeslacht van Isaac van Gerwen is in dit artikel voor een belangrijk deel in kaart gebracht. Er blijven natuurlijk altijd lacunes: aanvullingen op bovenstaand artikel zijn dan ook zeer welkom. Een drietal punten verdient zeker nader onderzoek: allereerst de mogelijke identificatie van Jan van Gerwen (V-a-1) met de nieuwe Amsterdamse poorter Jan van Gerwe. Daarnaast vermeldt Leo Adriaenssen (De Brabantse Leeuw, LII (2003) 192) drie documenten betreffende een Ambrosius van Gerwen; slechts een van de daar genoemde personen kan in bovenstaande stamboom worden geïdentificeerd. Wie de andere twee vermeldingen betreft, blijft vooralsnog onduidelijk. Tenslotte kan het nageslacht van Pauwels van Gerwen (VI-b) in 's-Hertogenbosch verder worden uitgewerkt.

Afkortingen

ARAB	Algemeen Rijksarchief Brussel
DTB	Doop-, trouw- en begraatboeken
GAH	Gemeentearchief 's-Hertogenbosch
OSA	Oud-stadsarchief
RANB	Rijksarchief in Noord-Brabant

197

Noten
160.	Dergelijke verhuizingen vonden in de jaren 1570 wel meer plaats. Vergelijk de gebeurtenissen rond Bosschenaar Everard Berwouts: Anton Schuttelaars, „'Alsoo nu Bamisse aenstaende is'. De jaarlijkse vernieuwing van de Bossche schepenbank tot 1580", 's-Hertogenbosch, V (1997) 41-53, aldaar 41-43.
161.	Vergelijk: Anton Schuttelaars, Heren van de Raad. Bestuurlijke elite van 's-Hertogenbosch in de stedelijke samenleving 1500-1580 (Nijmegen, 1998) 33-45.
162.	GAH, R 1395, f 36v, 5 januari 1571. R 1396, f 419v, 11 september 1573. R 1397, f 626, 26 april 1574. R 1403, f 140, 28 december 1577. R 1404, ff 247, 250, 31 mei 1582. R 1406, f 201, 8 maart 1588. R 1407, f 228, 18 januari 1593. R 1413, f 329, 12 november 1580. R 1416, f 181, 21 januari 1588. R 1417, f 306v, 25 september 1581. R 1421, f 410, 27 november 1590. R 1422, f 319, 28 juli 1594. R 1447, f 123, 5 mei 1606. R 1453, f 223, 18 juli 1609. R 1455, f 277v, 17 augustus 1610. R 1482, f 485, 18 en 21 juli 1609. R 1484, f 292, 19 augustus 1610. OSA B39, 1532-1533, ontfanck comende van meesteren. B42, 1535-1536, gagiën der scutteryen. B80. 1573-1574, vanden 60en penninck nyet verpacht. A.F.O. van Sasse van Ysselt, De voorname huizen en gebouwen van 's-Hertogenbosch, alsmede hunne eigenaars en bewoners in vroegere eeuwen. Aanteekeningen uit de Bossche schepenprotocollen, loopende van 1500-1810 (3 dln.; 's-Hertogenbosch. [1911-1914]) II, 197. Schuttelaars, Heren van de Raad, no. 126.
163.	GAH, R 1453, f 223, 18 juli 1609. R 1455, f 277v, 17 augustus 1610. R 1482, f 485, 18 en 21 juli 1609. R 1484, f 292, 19 augustus 1610. Doop-, trouw- en begraafboeken 2, f 262v, 8 oktober 1576. W.A. van Rijn, „Genealogie van het geslacht van Gerwen", De Nederlandsche Leeuw, LVII (1939) 504.
164.	GAH, R 1455, f 277v, 17 augustus 1610. R 1484, f 292, 19 augustus 1610. Doop-, trouw- en begraafboeken 2, f 290, 7 december 1577. De Brabantse Leeuw, LII (2003) 192. Van Rijn, „Genealogie van het geslacht van Gerwen", 505.
165.	GAH, R 1455, f 277v, 17 augustus 1610. R 1484, f 292, 19 augustus 1610. Oscar Gelderblom, Zuid-Nederlandse kooplieden en de opkomst van de Amsterdamse stapelmarkt (1578-1630) (Hilversum, 2000) 301, en de bijbehorende databank. Van Rijn, „Genealogie van het geslacht van Gerwen", 508.
166.	Het doek bevindt zich in Rotterdam in de collectie van het Museum Boymans-van Beuningen. Zie: Marloes Huiskamp, „De uittocht uit Egypte en de verovering van het land", in: Christian Tümpel e.a. (red.), Het Oude Testament in de schilderkunst van de Gouden Eeuw (Zwolle, Amsterdam en Jeruzalem, 1991) 54-65, aldaar 62-63 (afb. 49). Wouter Kloek e.a. (red.), Dawn of the Golden Age. Northern Netherlandish Art, 1580-1620 (Amsterdam en Zwolle, 1993), 540-541, catalogusnummer 213. Frauke K. Laarmann, Families in beeld. De ontwikkeling van het Noord-Nederlandse familieportret in de eerste helft van de zeventiende eeuw (Hilversum, 2002) 79.
167.	GAH, R 1455, f 277v, 17 augustus 1610. R 1484, f 292, 19 augustus 1610. Van Rijn, „Genealogie van het geslacht van Gerwen", 504.
168.	GAH, R 1449, f 7v, 16 maart 1608. R 1451, f 221v, 21 juli 1608. R 1490, f 244v, 27 februari 1615. ARAB, Rekenkamer 241, f 145v, 7 november 1615. Van Sasse van Ysselt, De voorname huizen, I, 301.
169.	GAH, R 1437, f 42v, 5 december 1598. R 1480, f 277, 21 februari 1608. R 1536, f 151, 30 december 1624.
170.	GAH, R 1395, f 36v, 5 januari 1571. R 1396, f 419v, 11 september 1573. R 1404, f 247, 31 mei 1582. R 1406, f 201, 8 maart 1588. R 1407, f 228, 18 januari 1593. R 1409, f 61, 16 mei 1598; f 382v, 21 juni 1600. R 1414, f 250v, 26 oktober 1583; f 324v, 6 maart 1584; f 356, 9 februari 1584; f 436, 22 augustus 1584. R 1416, f 181, 21 januari 1588; f 342, 14 februari 1589. R 1417, f 212v, 13 februari 1581. R 1419, f 236, 3 januari 1587. R 1421, f 22, 16 juni 1589. R 1426, f 158v, 17 mei 1608. R 1430, f 176v, 10 december 1590; f 185, 13 december 1590. R 1431, f 439, 7 november 1592. R 1442, f 59, 14 december 1601. R 1445, f 10v, 9 oktober 1604; f 265, 18 mei 1605. R 1465, f 41v, 11 mei 1617. R 1466, f 41v, 9 november 1593. R 1467, f 51, 21 november 1594. R 1470, f 279, 15 mei 1598, 14 juni 1600. R 1475, f 197v, 25 juni 1604. R 1494, f 399, 17 augustus 1618. R 1516, f 7, 6 oktober 1615. R 1922, f 272v, 16 september 1570. OSA A243, f 39, 1586.
171.	Zie: G.C.M. van Dijck, „De Bossche meester met de rijksappel en zijn familie", De Brabantse Leeuw, XLV (1996) 66, 67.
172.	GAH, R 1536, f 151, 30 december 1624.
173.	Zie p. 231, no. 419, hierna.
174.	GAH, R 1428, f 26v, 2 maart 1618. R 1461, f 460v, 16 september 1614. R 1465, f 95, 16 juni 1617. R 1490, f 446, 2 september 1615. R 1504, f 265v, 11 augustus 1627. R 1520, f 55, 8 november 1619. R 1529, f 594, 1 september 1618. R 1536, f 151, 30 december 1624. R 1538, f 6v, 7 oktober 1626; f 572, 26 augustus 1627. R 1539, f 8v, 6 oktober 1627 en 10 augustus 1640; f 160, 19 januari 1628. R 1540, f 154v, 12 januari 1629; ARAB, Rekenkamer 241, f 145v, 7 november 1615. RANB, Berlicum R 201 (1627).
175.	GAH, R 1461, f 460v, 16 september 1614. R 1494, f 399, 17 augustus 1618. R 1504, f 265v, 11 augustus 1627. R 1536, f 151, 30 december 1624. R 1539, f 160, 19 januari 1628. Doop-, trouw- en begraafboeken 32, f 121v, ondertrouw op 25 mei, huwelijk op 4 juni 1619.
176.	GAH, OSA 195, 31 augustus 1619. – Leo Adriaenssen. Zie ook p. 231, no. 417, hierna.

De Brabantse Leeuw 53 (2004) 193-197 (vervolg van p. 159)

De voorouders van Isaac van Gerwen

Op deze pagina